Zaburzenia osobowości znacznie różnią się od wszelkich innych zaburzeń i schorzeń opisywanych w klasyfikacjach psychiatrycznych. Mają charakter stały, nie pojawiają się jedynie okresowo pod wpływem czynników zewnętrznych czy wewnętrznych. Problemy te są złożone głównie ze względu na fakt, że dotyczą zaburzonej struktury osobowości człowieka. W związku z tym wpływają na patologie i występowanie konsekwencji w niemal wszystkich dziedzinach życia pacjenta. Jak rozpoznać zaburzenia osobowości i je leczyć wie wyłącznie specjalista.
Z tego względu nie należy zwlekać z wizytą u psychoterapeuty, psychologa lub psychiatry, jeśli zauważymy w zachowaniu swoim lub osoby z bliskiego nam otoczenia jakiekolwiek niepokojące objawy. Cechy osobowościowe, które są w nas głęboko zakorzenione, niejednokrotnie utrudniają prawidłowe funkcjonowanie w społeczeństwie i grupie społecznej, pełnienie ról społecznych. Obszar aktywności rodzinnej i zawodowej oraz jej rozwój również pozostają zaburzone. Jednym z czynników, mających wpływ na ich „przepracowanie” i modyfikację jest odpowiednio szybko podjęta terapia. Specjalista nie tylko wie, jak rozpoznać zaburzenia osobowości, ale również dokonuje ich klasyfikacji i szczegółowej diagnostyki. Na tej podstawie ustala plan terapeutyczny i cele akceptowane następnie przez pacjenta.
Powstawanie zaburzeń osobowości
Obecnie badacze uważają, że zaburzenia osobowości są wypadkową oddziaływania na człowieka różnorodnych czynników – od biologicznych po psychologiczne, społeczne i rodzinne. Pierwsze symptomy zaburzeń osobowości mogą pojawić się już w dzieciństwie. Najczęściej w pełni rozpoznaje się je jednak u pacjentów dorosłych. Badacze wskazują bowiem, że w przypadku niektórych młodych ludzi umiejętność sprawnego i pozytywnego radzenia sobie z napotykanymi trudnościami może rozwinąć się wraz z postępami kształtowania się psychiki. Zatem jak rozpoznać zaburzenia osobowości, skoro mają one tak złożone podłoże?
Diagnozę stawia się wyłącznie na podstawie szczegółowego wywiadu psychiatrycznego lub psychologicznego zebranego od pacjenta. Lekarz lub terapeuta przeprowadza również stosowne testy diagnostyczne, które nie tylko określają, czy pacjent zmaga się z zaburzeniami osobowości, ale również, z jakim ich rodzajem. Brak podjęcia odpowiedniej ścieżki terapeutycznej skutkuje zwykle zerwaniem więzi społecznych i poczuciem wyobcowania człowieka cierpiącego z powodu tych zaburzeń. Stopniowo pogarsza się również jego poziom funkcjonowania zawodowego, przyczyniając się do zwiększenia jego zależności od osób trzecich. Jeżeli pacjent cierpi dodatkowo na zaburzenia lękowe, jego terapia będzie bardziej złożona i dłuższa. Powinna być jednak podjęta niezwłocznie po zauważeniu pierwszych symptomów nieprawidłowości.
Jak rozpoznać zaburzenia osobowości?
By móc u pacjenta stwierdzić zaburzenia osobowości, konieczne jest wykazanie u niego obecności trwałych cech charakterologicznych i wzorców. Najczęściej wpływają one negatywnie na funkcjonowanie pacjenta w danej społeczności. Dotyczą nie tylko jego relacji z członkami grupy społecznej, ale również ze sobą samym.
Mówiąc o zaburzeniach osobowości, raczej zwraca się uwagę na to, że pacjent posiada utrwalone cechy osobowościowe, a więc określona jest jego „natura”. Stanowią one zwykle skrajne nasilenie ogólnych, powszechnie występujących cech charakteru. Osoby zmagające się z tego rodzaju zaburzeniami nie mają zdolności plastyczności, zmienności, dostosowania się do określonej sytuacji i danego kontekstu. W niemal każdej okoliczności i w towarzystwie różnorodnych osób zachowują się one jednakowo, prezentując stały wzorzec. W związku z tym pacjenci zmagają się głównie z ograniczonym sposobem przeżywania sytuacji, zachowywania, funkcjonowania i nawiązywania relacji (zwłaszcza nowych).
U pacjenta już w środowisku domowym można dostrzec pewne symptomy, które mogą podpowiedzieć laikom, jak rozpoznać zaburzenia osobowości. Osoby z zaburzeniami przejawiają bowiem małą elastyczność skrajnie przerysowanych cech, ale to nie wszystko. Cechy te znacznie utrudniają nawiązywanie relacji interpersonalnych, stanowią podstawę niszczenia istniejących już kontaktów. Wszystkie razem tworzą wzorzec całościowy, będący przerysowaniem ogólnych cech charakteru.
Rodzaje zaburzeń osobowości
Aby wiedzieć, jak rozpoznać zaburzenia osobowości u osób najbliższych, należy nie tylko znać ich podstawowe objawy, ale również rodzaje. Obecnie w międzynarodowej klasyfikacji do celów psychiatrycznych wyróżnia zaburzenia: paranoiczne, schizoidalne, schizotypowe, antyspołeczne, z pogranicza, histrioniczne, unikające, zależne, obsesyjno-kompulsyjne oraz bliżej nieokreślone. Jednoznacznie ocenić, z którym rodzajem zaburzenia mamy do czynienia, może wyłącznie psychoterapeuta, psycholog lub psychiatra. Każde zaburzenie osobowości daje bowiem inne symptomy i inaczej się rozwija. Nie bez znaczenia pozostaje jednak fakt konieczności jak najszybszej diagnostyki. Z tego względu nieoceniona jest pomoc osób z najbliższego otoczenia przyszłego pacjenta.
Istnieje również grono pacjentów przekonanych o własnej doskonałości i nieomylności. Choć nie diagnozuje się ich jednoznacznie jako osób zmagających się z zaburzeniami psychicznymi, istnieje pewien termin, który ich terapeutycznie opisuje – osobowość narcystyczna.
Psychoterapia
Różne rodzaje zaburzeń psychicznych wymagają odmiennego podejścia terapeutycznego. Najczęściej wybieraną formą pomocy osobom z zaburzeniami osobowości jest zastosowanie długoterminowej psychoterapii. Cechy dobrego psychoterapeuty powinny stwarzać okazję i możliwości do zbudowania relacji terapeutycznej, opartej na wzajemnym szacunku i zaufaniu. Leczenie tego rodzaju zaburzeń uznaje się za trudne, ale obecny poziom wiedzy i wciąż rosnąca liczba publikacji naukowych pozwala specjalistom na ciągłe zgłębianie tematu. Dzięki temu są oni w stanie w sposób nowoczesny, a czasami wręcz innowacyjny skutecznie pomóc każdemu pacjentowi.
U niektórych pacjentów równocześnie z psychoterapią stosuje się farmakoterapię. Ma ona głównie działanie objawowe i czasowe, ale pozwala na wdrożenie różnorodnych technik terapeutycznych w spokojnej i optymistycznej atmosferze. Dzięki niej możliwe jest bowiem opanowanie okresowych kryzysów pacjenta i jego epizodów pogorszenia samopoczucia psychicznego. Stosowane farmaceutyki zawsze dobiera się indywidualnie do potrzeb każdego pacjenta.
Ciekawa perspektywa 🙂