Praca psychologa z dzieckiem niewątpliwie różni się od pracy z dorosłymi czy młodzieżą. Inicjatywa spotkań wychodzi głównie od rodziców, zwykle zaniepokojonych trudnościami czy rozwojem dziecka. Dzieci często nie są świadome celu i przebiegu wizyty. Może to wywołać naturalną reakcję, jaką jest niepokój. W kontekście pracy z psychologiem dużo mówi się o trudach i problemach, co może wzmacniać takie reakcje. Ważne jest zatem, by rodzice dobrze przygotowali swoje pociechy na to, co czeka je w gabinecie.
Podczas pracy z dzieckiem niezwykle istotne jest nawiązanie bezpiecznej relacji opartej na zaufaniu. Dziecko musi oswoić się z nową osobą i sytuacją. Psychologowie dziecięcy stosują różne metody, które pomagają w budowaniu przymierza i zwiększają skuteczność oddziaływań psychologicznych/terapeutycznych. Jedną z nich jest wykorzystywanie zabawy. Zabawa stanowi nieodłączny element dziecięcego życia. Bywa często bezcelowa, ale może być ukierunkowana na konkretny cel. Pełni kluczową rolę w rozwoju dziecka. W gabinecie można ją wykorzystać w pracy nad pokonywaniem różnych trudności.
Budowanie zaufania i przymierza
W budowaniu zaufania niezmiernie ważne jest poczucie bezpieczeństwa. Dziecko musi czuć się pewnie i komfortowo, by otworzyć się na rozmowy i pracę nad tym, co trudne. Niektóre dzieci bardzo szybko nawiązują kontakt z psychologiem i sprawiają wrażenie, jakby od razu darzyły go zaufaniem. Inne są bardziej ostrożne i potrzebują znacznie więcej czasu. W procesie nawiązywania relacji i budowaniu przymierza istotną rolę pełni również podążanie za potrzebami dziecka. Specjalista nie powinien wywierać presji i wykazywać się brakiem cierpliwości. Ciepło, a także otwarta i pełna zaciekawienia postawa, najczęściej okazują się być pomocne. Zaufanie ze strony rodziców, co do kompetencji i wiedzy psychologa, również sprzyja skuteczności oddziaływań. Praca z dzieckiem wymaga bowiem równoczesnej współpracy z rodzicami.
Zabawa jako narzędzie pracy psychologa dziecięcego
Psychologowie już od bardzo dawna zwracają uwagę na pozytywny wpływ zabawy na szeroko rozumiany rozwój dziecka. Ułatwia ona eksplorację świata, uczy radzenia sobie, umiejętności praktycznych i angażuje emocje. Pomaga także w rozładowywaniu napięć i ekspresji swoich przeżyć. Zabawę można uznać za podstawowe narzędzie w pracy z dzieckiem. Podczas bawienia się, nie tylko można zdobyć informacje diagnostyczne, zaobserwować zachowania lub reakcje emocjonalne dziecka, ale przede wszystkim wykorzystać zabawę do pracy nad daną trudnością czy rozwojem umiejętności. Praca z osobą dorosłą opiera się na rozmowie, a z dzieckiem na zabawie. Dzieci najczęściej otwierają się i mówią o swoich kłopotach podczas tej czynności, ponieważ czują się w niej naturalnie i swobodnie. Nie należy zatem postrzegać jej jako straty czasu podczas wizyty. Często odpowiedzi na pytania, które zadają sobie rodzice, rodzą się właśnie podczas zabawy. Zabawa może przybierać różne formy. Wykorzystuje się figurki, pacynki, klocki, instrumenty muzyczne czy materiały plastyczne. Można pracować przy użyciu gier (często także tematycznych, np. związanych z emocjami), puzzli, układanek oraz bajek/książek. Praktykuje się również zabawy ruchowe.
Nad jakimi trudnościami można pracować z psychologiem dziecięcym?
Do gabinetu psychologa dziecięcego można udać się właściwie z każdą trudnością, która niepokoi rodziców. Z pomocy warto skorzystać na pewno w przypadku zaburzeń psychicznych takich jak depresja. W gabinecie często można spotkać się również z problemami natury rozwojowej np. w rozwoju społeczno-emocjonalnym. Dzieci z tego typu trudnościami nierzadko nie potrafią radzić sobie z emocjami, nawiązywać kontaktów z rówieśnikami czy wykazują się brakiem rozumienia norm i zasad społecznych. Podczas spotkań z psychologiem dziecięcym można pracować nad poprawą funkcjonowania w przypadku zaburzeń neurozwojowych, takich jak ADHD czy spektrum autyzmu. Częstym powodem zgłoszeń są także trudności rodzinne np. rozwód rodziców, śmierć członka rodziny itp. Do obszarów pracy zaliczają się także niskie poczucie własnej wartości, samookaleczenia i myśli samobójcze, traumy, lęki, problemy z odżywianiem, choroba przewlekła, poszukiwanie własnej tożsamości czy dojrzewanie. Oprócz koncentracji na trudnościach, psycholog dziecięcy może także pracować nad rozwijaniem przydatnych umiejętności takich jak asertywność, komunikacja czy radzenie sobie ze stresem.
Jak przygotować siebie i dziecko na wizytę?
W przypadku młodszych dzieci na pierwszą wizytę najczęściej zapraszani są sami rodzice. Takie spotkanie służy zebraniu szczegółowego wywiadu o dziecku i różnych obszarach z jego życia. Na wizytę rodzice mogą przynieść ważne dokumenty, takie jak diagnozy, opinie itp. Pierwsze kilka spotkań z dzieckiem ma zwykle charakter diagnostyczno-konsultacyjny. Podczas tego typu wizyt psycholog nawiązuje relację z dzieckiem, prowadzi obserwację, proponuje różne aktywności i zabawy, które ujawnią zachowania i reakcje dziecka. Przygotowując dziecko na spotkanie, należy przykuć jego uwagę tym, co może być w nim interesujące. Można powołać się na wspomnianą wcześniej zabawę i dobrą atmosferę. Należy nastawić dziecko pozytywnie, podkreślając, że miło spędzi czas i spotkanie ma mu pomóc, sprawić, że poczuje się lepiej czy nauczy się czegoś nowego. Praca z psychologiem nie musi być nudna!
