Ze śmiałością napiszę, że znana nam wszystkim jest piramida potrzeb Maslova. Warto zauważyć – nie ma ona przedziału wiekowego, do którego jest kierowana. Nasze życie ulega nieustannym zmianom, które napędza upływający czas, wymagający od nas przyjęcia nowych ról, zmierzenia się z nowymi sytuacjami. Czas wpływa na zmiany w życiu, wyglądzie, sposobie przeżywania świata. To co jednak jest stałe to nasze potrzeby. Możemy nie mieć wystarczająco sił lub możliwości aby samemu je zaspokoić, ale z wiekiem, nie przestajemy ich czuć.
Potrzeby seniora a zdrowie
Nawet starzejąc się pomyślnie, seniorzy nie unikną zmienionej sprawności, wzbogacenia się o kolejne dolegliwości, co jest naturalnym skutkiem procesu starzenia się organizmu. Następują zmiany w procesach poznawczych, narządach zmysłów, motoryce. Niektóre czynności wymagają pomocy ze strony otoczenia i tu ważną rolę odgrywają najbliżsi, nie tylko w zaspokojeniu podstawowych potrzeb, ale i wsparciu poczucia samodzielności. Na zdrowie seniora wpływ ma niewątpliwie samopoczucie oraz motywacja do codziennej aktywności. Jesteśmy w stanie przezwyciężyć ból, niedogodność, jeśli wiemy, że nasze działanie będzie skuteczne, przyniesie upragniony dla nas efekt. Niezależnie czy mowa o zdobywaniu szczytów w wieku 60 plus, czy wstaniu samemu z łóżka i zrobieniu kawy. Osoby starsze mają potrzebę dbanie o siebie, bycia zdrowymi i sprawnymi. Jeśli pokazują inaczej, to nie koniecznie musi być przyczyną choroba, czy niesprawność, a nastawienie, poczucie ciągłego niepowodzenia, obraz siebie jako osoby niedołężnej i niepotrzebnej.
Potrzeby seniora w wymiarze psychologicznym
Zmienione funkcjonowanie seniora nie dotyczy tylko zdrowia fizycznego, to także zmiany w obszarze psychologicznym. Przejście na emeryturę wywołuje często duży stres, nie pozostający bez wpływu na ogólne zdrowie. Towarzyszący ból, czy ograniczona sprawność także znacząco wpływa na samopoczucie i gotowość działania. Senior często stoi w obliczu utrata pozycji społecznej, ulega wykluczeniu. A niezaspokojone potrzeby przynależności, uznania, samorealizacji mogą prowadzić do depresji, która w okresie geriatrycznym bywa trudna do rozpoznania lub umniejszana przez otoczenie. O pomyślnym starzeniu się nie mówimy wyłącznie wtedy, kiedy senior trwa przy dobrym zdrowiu. Pomyślne starzenie się w dużej mierze wynika z prawidłowej adaptacji do procesu jaki zachodzi w życiu seniora. Nieuniknionym jest myślenie o końcu życia i obawa przed śmiercią. Akceptacja procesu starzenia oraz akceptowanie śmierci jako ostatniego etapu życia, pozwoli seniorowi żyć w równowadze psychicznej. Pamiętajmy również, że seniorzy nadal są osobami seksualnymi i nie powinno być tu miejsca na tabu. czy bagatelizowanie potrzeb intymności.
Potrzeby seniora w wymiarze ekonomicznym
Co czujemy w perspektywie emerytury? Jedni z nas będą przerażeni odejściem z pracy, u innych uśmiech wywoła marzenie o codziennym odpoczynku. Realnym jest fakt, że emerytura oznacza obniżenie dochodów, a więc i poziomu życia. Samowystarczalność oraz płynność finansowa jest ważnym czynnikiem, który będzie determinował samopoczucie seniora, jego poczucie bezpieczeństwa i sprawczości. Wzrastające zapotrzebowanie na usługi opiekuńcze i pielęgnacyjne wymagają nakładów. Chęć korzystania z życia też wymaga nakładów. Seniorzy, którym dopiszą siły, często starają się podjąć dodatkową pracę ale zderzają się z dyskryminacją, niesprawiedliwą oceną ich możliwości i motywacji.
Potrzeby seniora a społeczeństwo
Zakończenie aktywności zawodowej to zmiana statusu finansowego, ale i społecznego. Senior oznacza nową rolę, z którą możemy czuć się dobrze, lub może nam być całkiem niewygodnie. Kontakty z pracy seniorzy najczęściej zamieniają na kontakty z rodziną. Czują się nierzadko w obowiązku pomóc dorosłym dzieciom oraz wnukom. Wsparcie i towarzystwo rodziny jest wzmacniające, ale nie jedyne jakiego potrzebują seniorzy. Potrzebna jest równowaga między pomocą na rzecz najbliższych, a własnym życiem, do którego nagle nie straciliśmy praw. Nadal mamy własne cele i marzenia, prawo do spędzania wolnego czasu w satysfakcjonujący sposób. Wartościowym jest utrzymanie aktywności społecznej przez uczestnictwo w wolontariacie, kołach seniorów, edukację w Uniwersytecie Trzeciego Wieku, a ostatnio – znajdowanie nowych przyjaciół przez portale społecznościowe skierowane do osób starszych. Chcąc przekonać się o spójności potrzeb społecznych seniorów z potrzebami innych grup wiekowych, warto sięgnąć po klasyfikację gerontologa C.Tibbitis, który wyróżnił u seniorów m.in. potrzebę wykonywania społecznie użytecznych działań, potrzebę bycia uznanym za część grupy, potrzebę okazji dla doznań i autoekspresji. W obronie praw roli seniorów w rodzinie staje opracowana w 2009 roku , bez przymrużenia oka, Karta Praw Dziadków.
Starość to nie ciężar, tylko kolejny etap życia, pełen wyzwań i przywilejów. Będzie taki, jeśli pozostaniemy wrażliwi na dyskryminację osób starszych oraz przemoc wobec nich. Warto być otwartym na potrzeby i doświadczenie seniorów, to pozwoli oswoić nam samym lęk przed starością.
Autor: Klaudia Majka