Strach jest nieodłącznym towarzyszem naszego życia. Niejednokrotnie jednak przejmuje nad nim kontrolę. Odczuwamy go zwykle przed czymś nieznanym, nieokreślonym, bywa zatem nieuzasadniony i nieadekwatny. Z tego względu trudniej nam nad nim zapanować niż np. nad bardziej racjonalnym strachem. Nie zmienia to jednak faktu, że choć to odczucie nie należy do przyjemnych, stanowi naturalny stan emocjonalny, pojawiający się w życiu każdego człowieka. Czasami przybiera jednak patologiczną formę i przemienia się w niebezpieczne dla zdrowia psychicznego zaburzenia lękowe.
Zaburzenia lękowe powstają zazwyczaj w wyniku kompilacji wielu czynników. Ich rozwój zależny jest od ogólnego stanu psychicznego człowieka oraz wielu parametrów. Zaburzenia te klasyfikuje się obecnie jako zaburzenia nerwicowe. Związane są ze stresem, nadmiernym obciążeniem psychicznym, przybierają postać somatyczną. Dają objawy pochodzące z niemal wszystkich układów naszego ciała. Ich diagnoza powinna być zatem holistyczna, podmiotowa i skrupulatna.
Zaburzenia lękowe – przyczyny
Sposób, w jaki powstają zaburzenia lękowe, nie jest jednoznaczny i nie został jeszcze do końca poznany przez badaczy. Różne rodzaje zaburzeń psychicznych, w tym również lęki, powstają w wyniku oddziaływań czynników dziedzicznych, środowiskowych, zdrowotnych, osobowościowych. Stresujące wydarzenia dnia codziennego, kryzys, przełomy, nadmierny stres i nieumiejętność radzenia sobie z nadmiarem emocjonalnych wrażeń, niestabilność – to tylko niektóre czynniki, wpływające na ryzyko rozwoju zaburzeń lękowych. Również zażywanie substancji psychoaktywnych może powodować lęk, szczególnie podczas objawów zespołu odstawiennego.
Do nadmiernej lękliwości pacjentów predysponują także niektóre cechy ich osobowości. Dążenie do doskonałości, perfekcjonizm, narcyzm lub z drugiej strony – brak dostatecznej pewności siebie i nasilona potrzeba kontroli. To cechy, które przyczyniają się do występowania zaburzeń o charakterze lękowym. Strach przed niepowodzeniem, brakiem popularności, niezrozumieniem może być na tyle uciążliwy, że uniemożliwia pacjentowi normalne, codzienne funkcjonowanie w społeczeństwie.
Jakie objawy powinny zaniepokoić?
Czujność samych pacjentów i osób z ich najbliższego otoczenia powinny wzbudzić przede wszystkim takie objawy jak: nadmierna izolacja, ataki paniki, nieuzasadnionego lęku, drgawki, zaburzenia ze strony układu pokarmowego, zaburzenia rytmu serca. Choć należą one głównie do symptomów somatycznych, bezpośrednio wiążą się również z zaburzeniami natury psychicznej. Pacjent może mieć bowiem do czynienia z różnorodnymi fobiami społecznymi. Dotychczas wyróżniono ich 5 specyficznych klas: zoofobie, fobie dotyczące środowiska naturalnego, sytuacji z życia codziennego, stanu zdrowia oraz fobie społeczne. Wśród fobii popularne są: arachnofobia, tokofobia, akrofobia, klaustrofobia, czy nozofobia.
W przypadku występowania fobii specyficznymi jej objawami są: unikanie niektórych miejsc, przedmiotów, osób, uczucie omdlewania, drętwienie ciała, zimne poty, wtórny lęk przed śmiercią. Napadowy lęk paniczny objawia się zaś poprzez manifestację takich dolegliwości jak: kołatanie serca, duszność, ból w klatce piersiowej, niepokój i uogólniony strach. Ze względu na swój złożony charakter, zaburzenia lękowe zawsze powinny zostać skonsultowane i zdiagnozowane przez specjalistę. Pozostawione same sobie rozwijają się bowiem w psychice chorego i mogą doprowadzić do powstania powikłań. Należą do nich głównie: depresja, infekcje, zaburzenia snu, bruksizm, popadanie w nałogi, uczucie osamotnienia, prowadzące do podejmowania prób samobójczych.
Leczenie i terapia
Nie istnieje jedna rada, która odpowie na pytanie, jak radzić sobie z lękiem. Przebieg leczenia i terapii zależy głównie od sposobu przeżywania lęku przez pacjenta. Nie bez znaczenia są tu również jego oczekiwania, preferencje i indywidualne predyspozycje do leczenia. Bez względu na rodzaj diagnozowanych zaburzeń lękowych, wskazana jest specjalistyczna pomoc. Terapia pomaga choremu powrócić do równowagi, uporać się z indywidualnymi trudnościami, zapobiec nawrotom lęku. Jedną z najskuteczniejszych form terapii, stosowanych w celu walki z tego typu zaburzeniami jest psychoterapia poznawczo-behawioralna. Bazuje ona na umiejętności samodzielnego dostrzegania przez pacjenta patologicznych wzorców myślenia i zachowań oraz podejmowaniu działań mających na celu ich zmianę. Kluczowe jest również współczucie wobec siebie, pozwalające wdrożyć zmiany w życie bez poczucia zaniżonej własnej wartości i samoosądzania.
W procesie terapeutycznym szczególną rolę odgrywa również prewencja. Powstawaniu zaburzeń lękowych można bowiem zapobiec, w odpowiedni i uważny sposób dbając o poziom własnego komfortu psychicznego. Pacjent powinien stosować sprawdzone sposoby radzenia sobie ze stresem i trudnymi emocjami. Konieczne jest aktywne wypoczywanie, regeneracja i dostarczenie organizmowi odpowiedniej dawki zdrowego, bezpiecznego snu. Zwalczyć zaburzenia lękowe pomaga ponadto wiara we własne siły i równowaga. Wiele daje otwarte mówienie o trudnościach, problemach i porażkach, które są nieodłączną częścią życia każdego z nas.
